Wiersze

• Dziecie Europy
  Czesław Miłosz
  I
  My, którym słodycz dnia przenika do płuc
  I widzimy gałęzie rozkwitające w maju
  Jesteśmy lepsi od tych co zginęli.
  
  My, którzy smakujemy długo żując jadło
  I oceniamy w pełni igraszki miłości
  Jesteśmy lepsi od nich, pogrzebanych.
  
  Z pieców ognistych, zza drutów w których świszcze wiatr nieskończonych jesieni,
  
  Z bitw kiedy w spazmie ryczy zranione powietrze
  Uratowaliśmy się przebiegłością i wiedzą.
  
  Wysyłając innych na miejsca bardziej zagrożone,
  Podniecając ich krzykami do boju,
  Wycofując się w przewidywaniu straconej sprawy.
  
  Do wyboru mając śmierć własną i śmierć przyjaciela
  Wybieraliśmy jego śmierć, myśląc zimno: byle się spełniło.
  
  Uszczelnialiśmy drzwi gazowych komór, kradliśmy chleb,
  Wiedząc że dzień następny cięższy będzie od poprzedniego.
  
  Jak należy się ludziom poznaliśmy dobro i zło.
  Nasza złośliwa mądrość nie ma sobie równej na ziemi.
  
  Należy uznać za dowiedzione, że jesteśmy lepsi od tamtych,
  Łatwowiernych, zapalnych a słabych, mało sobie ceniących życie.
  
  II
  Szanuj nabyte umiejętności, o dziecię Europy.
  Dziedzicu gotyckich katedr, barokowych kościołów
  I synagog w których rozbrzmiewał płacz krzywdzonego ludu,
  
  Dziedzicu Kartezjusza i Spinozy, spadkobierco słowa \"honor\",
  
  Pogrobowcze Leonidasów,
  Szanuj umiejętności nabyte w godzinie grozy.
  
  Umysł masz wyćwiczony, umiejący rozpoznać natychmiast
  Złe i dobre strony każdej rzeczy.
  Umysł masz sceptyczny a wytworny, dający uciechy
  O jakich nic nie wiedzą prymitywne ludy.
  
  Tym umysłem wiedziony, rozpoznasz natychmiast
  
  Słuszność rad których udzielamy.
  Niech dnia słodycz przenika do płuc.
  Po to mądre a ścisłe przepisy.
  
  
  III
  Nie może być mowy o triumfie siły
  Bowiem jest to epoka gdy zwycięża sprawiedliwość.
  
  Nie wspominaj o sile, by cię nie posądzono
  Że w ukryciu wyznajesz doktryny upadłe.
  
  Kto ma władzę, zawdzięcza ją logice dziejów.
  Oddaj logice dziejów cześć jej należną.
  
  Niech nie wiedzą usta wypowiadające hipotezę
  O rękach które właśnie fałszują eksperyment.
  
  Niech nie wiedzą twoje ręce fałszujące eksperyment
  O ustach, które właśnie wypowiadają hipotezę.
  
  Umiej przewidzieć pożar z dokładnością nieomylną.
  Po czym podpalisz dom i spełni się co być miało.
  
  IV
  Z małego nasienia prawdy wyprowadzaj roślinę kłamstwa,
  Nie naśladuj tych co kłamią, lekceważąc rzeczywistość.
  
  Niech kłamstwo logiczniejsze będzie od wydarzeń,
  Aby znużeni wędrówką znaleźli w nim ukojenie.
  
  Po dniu kłamstwa gromadźmy się w dobranym kole
  Bijąc się w uda ze śmiechu, gdy wspomni kto nasze czyny.
  
  Rozdając pochwały pod nazwą bystrości rozumowania
  Albo pochwały pod nazwą wielkości talentu.
  
  My ostatni, którzy z cynizmu umiemy czerpać wesele.
  Ostatni których przebiegłość niedaleka jest od rozpaczy.
  
  Już rodzi się pokolenie śmiertelnie poważne
  Biorące dosłownie co myśmy przyjmowali śmiechem.
  
  
  V
  Niech słowa twoje znaczą nie przez to co znaczą
  Ale przez to wbrew komu zostały użyte.
  
  Ze słów dwuznacznych uczyń swoją broń,
  Słowa jasne pogrążaj w ciemność encyklopedii.
  
  Żadnych słów nie osądzaj, zanim urzędnicy
  Nie sprawdzą w kartotece kto mówi te słowa.
  
  G;os namiętności lepszy jest niż głos rozumu,
  Gdyż beznamiętni zmieniać nie potrafią dziejów.
  
  Nie kochaj żadnego kraju: kraje łatwo giną.
  Nie kochaj żadnego miasta: łatwo rozpada się w gruz.
  
  Nie przechowuj pamiątek, bo z twojej szuflady
  Wzbije się dym trujący dla twego oddechu.
  
  Nie miej czułości dla ludzi: ludzie łatwo giną
  Albo są pokrzywdzeni i wzywają twojej pomocy.
  
  Nie patrz w jeziora przeszłości: tafla ich rdzą powleczona
  Inną ukaże twarz niż się spodziewałeś.
  
  VI
  Kto mówi o historii jest zawsze bezpieczny,
  Przeciwko niemu świadczyć nie wstaną umarli.
  
  Jakie zapragniesz możesz przypisać im czyny,
  Ich odpowiedzią zawsze będzie milczenie.
  
  Z głębi nocy wynurza się ich pusta twarz.
  Nadasz jej takie rysy jakich ci potrzeba.
  
  Dumny z władzy nad ludźmi dawno minionymi
  Zmieniaj przeszłość na własne, lepsze, podobieństwo.
  
  VII
  
  Śmiech powstający z szacunku dla prawdy
  Jest śmiechem którym śmieją się wrogowie ludu.
  
  Wiek satyry skończony. Odtąd nie będziemy
  Podstępną mową szydzić z nieudolnych monarchów.
  
  Surowi jak przystało budowniczym sprawy
  Pozwolimy sobie jedynie na pochlebczą żartobliwość.
  
  Z ustami zaciśniętymi, posłuszni rozumowaniu
  Wkraczajmy ostrożnie w erę wyzwolonego ognia.