Wiersze

• Wiejski żywot (2)
  Jan Andrzej Morsztyn
  Chociaż ty, Jago, same tylko dwory
  I miasta chwalisz, nawiedzić obory
  (Wszak się i dworscy przejeżdżają radzi)
  Wiejskie nie wadzi.
  
  Nie gardź folwarkiem, tak wielcy panowie
  Zbiegali w pole po pokój i zdrowie,
  Tak się bawili ludzie przed potopem
  Bydłem a snopem.
  
  Wtenczas, co dały domowe okoły,
  Tym się pyszniły niewyniosłe stoły,
  Mniej potraw było z lepszą dobrą wolą
  Przy chlebie z solą.
  
  Tym zawierszali niewrzące obiady.
  Co fruktów dały naszczepione sady,
  Co spłacheć roli, co spichlerz domowy
  I dojne krowy.
  
  Słodkich im ze Włoch win nie niosły muły,
  Nie znali Węgrów, symonów, rywuły,
  Pragnienie wodą śmierzyli stokową,
  Czaszą bukową.
  
  Albo z jęczmiennym przeważywszy słodem
  I piwnicznym ją wystudziwszy chłodem,
  Upracowanym żeńcom koło żniwa
  Dawali piwa.
  
  Domowe krosna samodziałkę tkały,
  Jedwabiu, złota chałupy nie znały,
  Len tylko biały wystawiał strój z pełna
  A z owce wełna.
  
  Co wszytko miła słodziła swoboda,
  Nie tknęła się ich przygoda ni szkoda.
  Ani gniew panów, ni co bieży w koło
  Fortuny koło.
  
  Ale i teraz pojrzyj na te kraje,
  Które ziemianin własnym pługiem kraje:
  Ujrzysz, że łacniej o pokój przy zdroju
  Niźli w pokoju.
  
  Wierniej spokojny wczas chałupy strzeże,
  Prędzej na górne bije piorun wieże,
  Prędzej wiatr kruszy zawiłą dębinę
  Niż gibką trzcinę.
  
  Na gospodarskie patrz tylko zabawy:
  Ten rybkom kopie sadzawki i stawy,
  Ten na nie, chociaż nie pewien, czy będą,
  Zachodzi z wędą;
  
  Ten piosnki śpiewa i wieśniackie wiersze,
  Ten wianki wije, ten z sitowia wiersze,
  Ten przy skaczących po trawie barankach
  Gra na multankach;
  
  Tamten z konopnej wywiera psy sforki,
  Ten tłuste tłucze kobusem przepiórki,
  Ten na lep albo w powikłane motki
  Łowi czeczotki:
  
  Ten płoty grodzi około rozsady,
  Ów szczepi w pniaki, ten obrywa sady,
  Ten śliwy leje na powidła w prasy,
  Ten rwie na lasy;
  
  Ten większym bydłem rznie grzbiet twardej roli,
  Ten zasię w skopiec zbierać mleka woli,
  Ten żnie, ów wiąże, ten pożęle snopy
  Układa w kopy;
  
  Ten w przetak mannę za porannej rosy
  Zbiera, ten młóci pozwożone kłosy,
  Ten wieje, a ten o jasny dzień prosi,
  Gdy siano kosi;
  
  Ów sery tworzy, ten ściska twarogi,
  Ten kapelusze plecie na śreżogi,
  Tamten na skrzypkach na imi^ swej kumy
  Wyrzyna dumy,
  
  A dokończywszy dorocznej roboty,
  Skoczy i w taniec, zrzuciwszy choboty,
  I szczerze myśli po dobrym obżynku
  O odpoczynku.
  
  Żaden mu rozruch nie rozerwie wczasu,
  Przykrego nigdy nie słyszy hałasu,
  Prócz szumu z wody, co snowi pomocy
  Dodaje w nocy.
  
  Zdrowszy mu owoc, smaczniejsza jarzyna,
  Co ją wykopie rydlem, niż zwierzyna,
  Niż chleb podbitą piętą wywiercany,
  Stojąc przed pany.
  
  
  To pałac jego - uklecona chata,
  Dworzanów trzyma parobcza zapłata,
  Straż się też wierna na złodzieja sroży,
  Kundel w obroży.
  
  Ostatek dworu: baran, ciołek, woły;
  Kapela: ptastwa krzyk z rana wesoły;
  Piernaty: trawa; namiot pokojowy:
  Cień jaworowy.
  
  
  Szkarłatów nie masz ni drogiego złota,
  Lecz oprócz kwiatków, co rostą u płota,
  Słońce mu daje złoto i purpury,
  Malując chmury.
  
  Po chlebie nie zna oprócz samej wody,
  W której się podczas przegląda z przygody;
  Wierne z sąsiadów, chociaż nie ma wiele,
  Ma przyjaciele.
  
  
  Zdrad dworskich, figlów wolen i obmowy
  Zjadłych języków, a jeśli ulowy
  Plastr podbierając żądło mu zaszkodzi,
  Miód to nadgrodzi.
  
  
  Tyran tu nie drze, krwią ziemie nie broczy,
  Wół tylko bodźcem zakłuty poskoczy,
  A pan, na przyszły pożytek udany,
  Strzyże barany.
  
  
  Wojny nie słyszał ani widział bitwy,
  Prócz między drobem z lotnymi rybitwy,
  Oprócz niekrwawej, którą zwodzą bycy
  Przy jałowicy.
  
  Zazdrość tu w samej ma miejsce ochocie,
  Kiedy się żeńcy ścigają w robocie,
  Albo się ptacy pieniem przekrzykują,
  Gdy słońce czują.
  
  Na nowy co dzień zysk wesoły wstanie,
  Snu mu zbyteczne nie przerwie staranie;
  Nie dbać o złoto, nie dbać o klejnoty -
  To jest wiek złoty.
  
  Przy dobrej myśli, kto ma żyzne pługi,
  Może i z dworskiej przeszydzać wysługi;
  Gdzie taka wolność, pokój i zabawa,
  Fraszka Warszawa.
  
  Sam mu Kupido zadaje niewczasy,
  Sam go na smętne myśli pędzi w lasy,
  Ani jest wolen przed Wenerą płochą
  Pod wiejską sochą.
  
  Dlatego i ja ciebie tam prowadzę,
  Jago, aza twej twardości co radzę,
  Aza cię w polu, którą wszytko tleje,
  Gwiazda zagrzeje.